Ο τεχνολογικός πολιτισμός έφτασε πλέον στα οικολογικά και υλικά του όρια

Η πρωτοφανής ενεργειακή και οικονομική κρίση που βιώνουμε είναι άραγε προϊόν μιας ακόμη παραδοσιακής «βουτιάς» του οικονομικού κύκλου που θα δώσει τη θέση της σε ένα νέο κύμα ανάπτυξης μελλοντικά; Ή μήπως συμβαίνει κάτι βαθύτερο που θα πρέπει να μας απασχολεί;

Η απάντηση ασφαλώς είναι δύσκολη, όμως ίσως θα πρέπει να αρχίσουμε να προβληματιζόμαστε για το ενδεχόμενο ότι ο σύγχρονος τεχνολογικός πολιτισμός αγγίζει πλέον τα οικολογικά και υλικά του όρια.

Ότι συμβαίνει τώρα είναι απλούστατα το φυσικό συνεπακόλουθο, όμως αρνούμαστε να το δεχτούμε διότι δεν βλέπουμε το θέμα ολιστικά, εγκλωβισμένοι στους μικρο-κόσμους που δημιουργούμε, είτε λέγονται «ενεργειακό μείγμα», είτε «χρηματιστηριακοί δείκτες», είτε «η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα».

Γεννημένοι μέσα στην εποχή της αφθονίας συνηθίσαμε να δεχόμαστε τα ορυκτά καύσιμα ως κάτι δεδομένο και ως προϊόν της ανθρώπινης αυθεντίας και όχι ως μια εφάπαξ επιδότηση που λάβαμε από τη φύση, η οποία έχει ημερομηνία λήξης. Κατασπαταλήσαμε αυτή τη φυσική κληρονομιά αντί να την χρησιμοποιήσουμε με σύνεση και τώρα φτάνουμε απότομα στο τέλος της με τη μορφή της κρίσης.

Αυτή η κληρονομιά ήταν ο πρωταρχικός λόγος που ο τεχνικός πολιτισμός δημιουργήθηκε και έφτασε όπου έφτασε. Δίχως τα ορυκτά καύσιμα, η ευφυΐα μας δεν θα αρκούσε επ’ ουδενί για να μας οδηγήσει σε όλες αυτές τις εφαρμογές και κατακτήσεις. Τα ορυκτά καύσιμα επέτρεψαν σε 5 δισεκατομμύρια ανθρώπους να παράγουν για ολόκληρες δεκαετίες έργο ίσο με αυτό 500 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Αν ισχύουν οι παραπάνω διαπιστώσεις, τότε κινούμαστε προς ένα κόσμο όπου η νέα «ανάπτυξη» θα είναι επί της ουσίας η όσο δυνατόν μικρότερη υπανάπτυξη. Αν το ένα κράτος χάσει λιγότερο από το άλλο, τότε θα λογίζεται ως επιτυχία, σε αντίθεση με ότι συνέβαινε στο παρελθόν. Ταυτόχρονα, η μεγάλη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης θα αντιστραφεί καθώς εφοδιαστικές αλυσίδες και πολύπλοκες σχέσεις αλληλεξάρτησης δεν θα μπορούν πλέον να συντηρηθούν όπως στο παρελθόν ως αποτέλεσμα του ολοένα και ακριβότερου ενεργειακού κόστους που συμπαραρύρει όλα τα υπόλοιπα κόστη.

Το γεγονός ότι φτάνουμε τα οικολογικά και υλικά όρια του πλανήτη μεταφράζεται εδώ και αρκετά χρόνια και σε πολιτισμικούς όρους εκτός από οικονομικούς και ενεργειακούς. Δεν είναι τυχαίο ότι ο σημερινός άνθρωπος στρέφεται ολοένα και περισσότερο σε «άυλες» μορφές έκφρασης και δραστηριότητας, όπως το Web3, το virtual και το augmented reality. Δεν είναι παρά μια μη συνειδητή προσπάθεια να απεμπλακούμε από το υλικό αδιέξοδο και να ανοίξουμε νέους τομείς όπου πιστεύουμε ότι θα συνεχίσουμε με την ίδια αλματώδη ανάπτυξη.

Η στροφή από μια οικονομία υπερανάπτυξης σε μια οικονομία υποανάπτυξης δεν χρειάζεται να είναι κάτι αρνητικό, καθώς μπορεί να μας οδηγήσει σε μια οικολογική ισορροπία και σταθερότητα εν τέλει. Το πρόβλημα είναι ότι οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ αρνούνται επίμονα να αποδεχτούν τη νέα πραγματικότητα και ως εκ τούτου θα βρίσκουν «τοίχο» σε όλες τους τις προσπάθειες αντί να αναπτύξουν πολιτικές συμβατές με το νέο περιβάλλον.

Vaclav Smil: Η αέναη ανάπτυξη είναι όνειρο θερινής νυκτός

Υπάρχουν μόνο δύο είδη ανθρώπων που πιστεύουν στην αέναη ανάπτυξη: Οι συμβατικοί οικονομολόγοι και εκείνοι που περιμένουν την έλευση της “μοναδικότητας” του Kurtzweil, δηλαδή την ένωση των βιολογικών και μη βιολογικών όντων που θα γεννήσει αθάνατους ανθρώπους με βάση το λογισμικό. Οι προσδοκίες των οικονομολόγων είναι πιο μετριοπαθείς, αλλά οι περισσότερες συνηθισμένες προβλέψεις για το ΑΕΠ δεν θεωρούν ότι οι οικονομίες ακολουθούν την ίδια τροχιά με όλους τους ζωντανούς οργανισμούς: Μια ταχεία ανάπτυξη, μετά μια αργή ανάπτυξη και μετά ένα υψίπεδο και τελικά κάποιου είδους πτώση.

Ο Κένεθ Μπούλντινγ, επικεφαλής του American Economic Association το 1968, πρόσφερε μια καυστική άποψη για αυτό το θέμα: “Όποιος πιστεύει στη συνεχή ανάπτυξη οποιουδήποτε φυσικού πράγματος σε έναν φυσικά πεπερασμένο πλανήτη είναι είτε τρελός, είτε οικονομολόγος”. Δεν θα ήθελα να συμμετέχω σε καμία ενδοοικονομική κόντρα, απλά θέλω να επιστήσω την προσοχή στο γεγονός ότι οι περισσότερες σημερινές προβλέψεις για την ανάπτυξη παρέχουν ένα τέλειο παράδειγμα για αυτό που οι φιλόσοφοι αποκαλούν “σφάλμα κατηγορίας”: Όταν τα χαρακτηριστικά που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη κατηγορία παρουσιάζονται σαν να ισχύουν γενικότερα.

Μιλώ για το νόμο του Moore, ο οποίο λέει πως ο συνολικός αριθμός εξαρτημάτων που μπορούν να τοποθετηθούν σε ένα μικροτσίπ αυξάνεται τόσο γρήγορα ώστε η υπολογιστική του ισχύς να διπλασιάζεται με ταχύ ρυθμό. Αυτή η εκπληκτική πρόοδος μας οδήγησε στο να υποθέσουμε ότι μπορούμε να αναπαράγουμε τέτοια οφέλη και σε άλλους οικονομικούς τομείς και να επιτύχουμε την απανθρακοποίηση της ενέργειας, τεράστιες αυξήσεις στην παραγωγή τροφής και μια τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Αυτή η λανθασμένη άποψη, την οποία αποκαλώ “η κατάρα του Moore”, φανερώνεται εύκολα. Το 1965, όταν ο Γκορντον Μουρ πρωτοπαρουσίασε την ανάπτυξη των “εξαρτημάτων ανά ενσωματωμένη λειτουργία”, έθεσε την περίοδο διπλασιασμού σε μόλις ένα έτος. Αυτός ο βαθμός επιβράδυνε και η υπολογιστική ισχύς διπλασιάζεται τώρα κάθε δύο χρόνια, με μια ετήσια εκθετική ανάπτυξη περίπου στο 35%.

Αυτό μεταφράζεται σε βελτιωμένη απόδοση και χαμηλότερο κόστος για τα προϊόντα που χρησιμοποιούν μικροεπεξεργαστές, όπως οι υπολογιστές και τα τηλέφωνα. Οδηγεί σε προσδοκίες ότι η ανάπτυξη αυτή μπορεί να γίνει πράξη και σε άλλους οικονομικούς τομείς. Πρόκειται για ένα σφάλμα κατηγορίας με βάση μια παρανόηση των θεμελιωδών βιοφυσικών πραγματικοτήτων. Οι σύγχρονες οικονομίες εξαρτώνται από μια τεράστια ποικιλία συνεισφορών, των οποίων η παραγωγή, απόδοση και δυνατότητες βελτιώνονται διαρκώς, αλλά μόνο με βαθμό δεκάδες φορές χαμηλότερο από το 30% που υποδεικνύει ο νόμος του Μουρ.

Ας ξεκινήσουμε με την τροφή. Η εισαγωγή νέων φυτών και η αυξημένη χρήση λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων και παρασιτοκτόνων ενίσχυσαν την παγκόσμια σοδιά από τη δεκαετία του 1960 κατά 3,2% ετησίως στα σιτηρά και 2,6% στο ρύζι. Στο καλαμπόκι είναι 2% ετησίως από τη δεκαετία του 1950. Το κοτόπουλο, η πιο ανερχόμενη προτεΐνη, παράγεται με μεγαλύτερη αποδοτικότητα, αλλά από το 1930 η ετήσια άνοδος είναι λιγότερη από 1,4%.

Αν κοιτάξουμε την ενέργεια και τα υλικά, το μεγαλύτερο μέρος του ηλεκτρισμού παγκοσμίως παράγεται από μεγάλους αεριοστρόβιλους. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η απόδοσή τους βελτιώθηκε κατά περίπου 1,5% ετησίως. Από το 1880, ο εσωτερικός φωτισμός πέρασε από διάφορες εξελίξεις (λάμπες πυράκτωσης, φθόριο, αλογόνα, LED), όμως η ετήσια αύξηση της αποδοτικότητας ήταν κατά μέσο όρο 2,6%.

Ο χάλυβας παραμένει το κυρίαρχο μέταλλο. Η βελτίωση της αποδοτικότητας στην παραγωγή του είναι ετησίως λιγότερο από 2% από το 1950.

Αν δούμε τις μεταφορές, η ετήσια ανάπτυξη της ταχύτερης μορφής ενδοαστικής μεταφοράς μέσω σιδηρόδρομου τριπλασιάστηκε κατά τον 20ο αιώνα (στα 300χμ/ώρα), δηλαδή έχουμε έναν ετήσιο ρυθμό 1,1%.

Μετά την υιοθέτηση κανόνων για την αποδοτικότητα των καυσίμων στις ΗΠΑ το 1973, η μέση βελτίωση της αποδοτικότητας στα αυτοκίνητα (δίχως να υπολογίζουμε τα SUV και τα ημιφορτηγά) έχει αυξηθεί κατά 2,5%. Η ταχύτητα των διηπειρωτικών ταξιδιών εκτοξεύτηκε από τα 40χμ/ώρα (πλοία) το 1900 σε 885 χμ/ώρα το 1958 (το πρώτο Boeing 707). Αν και αυτό αντιστοιχεί σε ετήσια άνοδο 5,5%, η ταχύτητα δεν έχει αυξηθεί ουσιαστικά τα τελευταία 60 χρόνια (πλην του Κονκόρντ). Ακόμα και αυτοί οι μέτριοι ρυθμοί ανάπτυξης αναγκάζονται τελικά να φτάσουν στο υψίπεδό τους.

Αν αφήσουμε στην άκρη τα όνειρα περί “μοναδικότητας”, δεν θα πετύχουμε αέναη άνοδο των σοδιών, ούτε θα ταψιδέψουμε με την ταχύτητα του φωτός. Η μετριοπαθής ανάπτυξη, εκτάκτως στο 1-3% και συνήθως στο 1,5-2,5% ετησίως θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ευρέως στους υπολογισμούς των οικονομικών προβλέψεων. Και πράγματι έτσι έγιναν τα πράγματα. Από το 1950, η μέση ανάπτυξη του αμερικανικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε πραγματικούς όρους) ήταν περίπου 2%.

Κρατήστε αυτό το ετήσιο 1-3% καλά στο μυαλό σας την επόμενη φορά που θα ακούσετε πως η πιο πρόσφατη καινοτομία θα μιμηθεί τα εξαρτήματα που τοποθετούνται μέσα σε ένα μικρό κομμάτι πυριτίου. Δεν θα το κάνει γιατί απλά δεν μπορεί.

– Ο Βάκλαβ Σμιλ είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο Μανιτόμπα και συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου “Ανάπτυξη: Από τους μικροοργανισμούς στις μεγαλουπόλεις”.

(Financial Times)

Studio Ghibli – Πως λειτουργεί το σπουδαίο στούντιο

On a recent trip to London and the Hyper Japan convention at Olympia I had a rare opportunity to speak to an ex Studio Ghibli producer, Hirokatsu Kihara who worked at the studio between 1985 and 19…

Source: Studio Ghibli – The Amount Of Work Required Is Unimaginable

Δίνει ρέστα στο twitter ο Έντουαρντ Σνόουντεν

Στο twitter αποφάσισε να γραφτεί ο Έντουαρντ Σνόουντεν, γνωστός από τις αποκαλύψεις του για τις υποκλοπές της NSA (2013). Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα accounts στο twitter, καθώς ο Σνόουντεν συχνά-πυκνά σχολιάζει την επικαιρότητα σε συνάρτηση με τις δικές του γνώσεις για τις παρακολουθήσεις δεδομένων.

Tweets by Snowden

Wayne Hale: Ένα σπουδαίο blog για τους λάτρες της διαστημικής πτήσης

Ο Wayne Hale ήταν διευθυντής πτήσης για το διαστημικό λεωφορείο της NASA επί σειρά ετών και μετά την συνταξιοδότησή του δημιούργησε το blog http://waynehale.wordpress.com, όπου παρέχει πολύ σημαντικά σχόλια και ιστορικό σε ότι έχει να κάνει με την αμερικανική υπηρεσία, με τη νοοτροπία στο εσωτερικό της, αλλά και με τις μεγάλες στιγμές που έζησε εκεί. Ιδιαίτερα ξεχωριστά είναι τα άρθρα του για το δυστύχημα του Columbia, ενώ οι λάτρεις της διαστημικής πτήσης θα βρουν πάρα πολλές τεχνικές και διοικητικές λεπτομέρειες που εξάπτουν το ενδιαφέρον.

Τους Ιδιώτες Αστροναύτες Κανείς Δεν Έκλαψε

Τις προάλλες καταστράφηκε το διαστημόπλοιο SpaceShipTwo της Virgin κατά την επάνοδό του σε δοκιμές που πραγματοποιεί η εταιρεία ώστε να είναι σε θέση σε μερικά χρόνια να προσφέρει εμπορικές πτήσεις σε χαμηλή τροχιά για όσους έχουν βαθιές τσέπες.

Αιτία για την καταστροφή αποτέλεσε η πρόωρη ενεργοποίηση ενός συστήματος διεύθυνσης του διαστημοπλοίου, με αποτέλεσμα να πεθάνει ο ένας από τους δύο πιλότους, ενώ ο δεύτερος έπεσε με το αλεξίπτωτο και σώθηκε.

Αν κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί σε διαστημόπλοιο της NASA ή των Ρώσων, έστω και σε δοκιμαστική πτήση, να είστε σίγουροι ότι θα είχε γίνει πολύ μεγαλύτερος πάταγος στα διεθνή ΜΜΕ. Για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο, το γεγονός ότι συνέβη σε μια ιδιωτική εταιρεία, καθιστά το γεγονός ακόμα ένα «εργατικό ατύχημα».

Αξίζει όμως να ρίξουμε μια ματιά στο γιατί συμβαίνει αυτό. Υπάρχει ένας πολύ βασικός λόγος που διαμορφώνει τις συνειδήσεις των ανθρώπων σε ότι αφορά την διαστημική πτήση: Ο κόσμος καταλαβαίνει ότι είναι κάτι τελείως διαφορετικό το να πετάνε οι αστροναύτες της NASA από το να πετάνε οι αντίστοιχοι της Virgin διότι στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για έναν δημόσιο φορέα που συμβάλει στην εξερεύνηση του διαστήματος, ενώ στη δεύτερη μιλάμε για μια ιδιωτική εταιρεία που έχει σκοπό το κέρδος, δίχως να κατορθώνει κάτι πραγματικά καινοτόμο από επιστημονικής πλευράς.

Δίχως αμφιβολία, το πρόγραμμα της Virgin είναι ενδιαφέρον διότι προσπαθεί να μειώσει κατά πολύ το κόστος της διαστημικής πτήσης και το κάνει χρησιμοποιώντας ένα νέο πρωτοποριακό διαστημόπλοιο. Επί της ουσίας, όμως, το ύψος στο οποίο φτάνει το σκάφος δεν το καθιστά επί της ουσίας «διαστημόπλοιο», ούτε και αποτελεί ένα ιδιαίτερα τολμηρό εγχείρημα αν το συγκρίνει κανείς με τις πτήσεις του Διαστημικού Λεωφορείου παλαιότερα.

Οφείλουμε να σημειώσουμε, επίσης, ότι η ιδιωτική πρωτοβουλιά για εμπορικές διαστημικές πτήσεις αναψυχής δεν προμηνύει ένα καλό μέλλον σε ότι αφορά την ρύπανση της ατμόσφαιρας, καθώς απαιτούνται γιγάντιες εκπομπές ρύπων προκειμένου να πετάξει το κάθε διαστημόπλοιο.

Η συμμετοχή των ιδιωτών στο διάστημα είναι ευπρόσδεκτη μονάχα εφόσον αφορά την εξερεύνηση και την διεύρυνση των δυνατοτήτων μας στο «τελευταίο σύνορο». Ξέρουμε, όμως, ότι οι εταιρείες αυτές δεν πρόκειται ποτέ να κάνουν το πρώτο βήμα προς το άγνωστο διότι η επιχειρηματική λογική επιτάσσει το να εκμεταλλεύονται εμπορικά τα βήματα της NASA ή να την επικουρούν σε αυτά.

Οι Εταιρείες Θέλουν Όλο και Περισσότερα Προσωπικά Δεδομένα… Για το Καλό Μας!

Για την NSA και την παράνομη απόκτηση προσωπικών δεδομένων από εταιρείες και μυστικές υπηρεσίες έχουμε ξαναγράψει. Ας επανέλθουμε όμως στο θέμα με αφορμή ένα πρόσφατο άρθρο της Wall Street Journal, το οποίο «ζαχαρώνει» για τα καλά το θέμα και κάνει την παρακολούθηση να μοιάζει κάτι καλό για τον μέσο άνθρωπο.

Στην εφημερίδα της 24^ης Μαρτίου, λοιπόν, φιλοξενείται άρθρο με τίτλο «Αν μπορούσαν να είχαν περισσότερα δεδομένα…». Το άρθρο μιλάει για την επιθυμία πολλών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ να αποκτήσουν πρόσβαση σε περισσότερα προσωπικά δεδομένα των πελατών τους, ώστε να τους προσφέρουν καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες, φτιαγμένα και ραμμένα στα μέτρα του καθενός.

Ας δούμε λοιπόν τι ζητά η κάθε εταιρεία, όπως αναφέρει η WSJ:

Η Savant Systems κατασκευάζει εξοπλισμό και λογισμικό, το οποίο επιτρέπει στους πολίτες να παρακολουθούν και να ελέγχουν τις συσκευές στο σπίτι τους μέσω του κινητού τηλεφώνου. Ο διευθύνοντας της εταιρείας, Ουίλιαμ Λιντς, λέει ότι λόγω της προστασίας της ιδιωτικότητας, δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να συλλέγει πληροφορίες για την ενεργειακή κατανάλωση του κάθε πελάτη. Όμως αν μπορούσε, τότε θα τους προσέφερε εξατομικευμένα προγράμματα για μείωση της ενεργειακής τους κατανάλωσης. «Θα μπορούσαμε να κάνουμε προτάσεις για το πώς θα ρυθμίσετε τον θερμοστάτη σας, ώστε να γλιτώσετε χρήματα», σχολιάζει ο Λιντς.

Η τράπεζα BNP Paribas SA διαθέτει ήδη εκτενή αρχεία για τους πελάτες της, αλλά θεωρεί ότι θα μπορούσε να τους προσφέρει καλύτερα τραπεζικά προϊόντα αν είχε πρόσβαση στα σχέδια που έχουν κάνει για τη ζωή τους, όπως τι περιλαμβάνει το συνταξιοδοτικό τους πακέτο, πότε σκοπεύουν να βγουν στη σύνταξη και ούτω καθεξής.

Η γνωστή εταιρεία κατασκευής λευκών συσκευών, Whirlpool, θέλει να ξέρει περισσότερα για το πώς χρησιμοποιούν οι πελάτες το πλυντήριο και τις υπόλοιπες συσκευές τους. Τονίζει ότι αν είχε στη διάθεσή της στοιχεία για την χρήση των συσκευών αυτών σε πραγματικό χρόνο μέσα στο σπίτι, τότε θα ανέπτυσσε καλύτερα προϊόντα.

Από τον χορό δεν θα μπορούσε φυσικά να λείπει και ο τομέας της υγείας: Η Explorys αναπτύσσει λογισμικό με το οποίο οι εταιρείες του χώρου αποθηκεύουν και διαχειρίζονται τα ιατρικά στοιχεία για τον κάθε πελάτη. Θα ήθελε όμως να ήταν διαθέσιμα τα δεδομένα των ασθενών όταν αυτοί είναι σπίτι τους, όπως για παράδειγμα τα επίπεδα της πίεσης, οι σφυγμοί της καρδιάς κτλ. Με αυτόν τον τρόπο, η εταιρεία υπόσχεται ότι θα προσφέρει ταχύτερες υπηρεσίες τόσο σε περίπτωση ανάγκης, όσο και σε προγραμματισμένα ραντεβού.

Τέλος, στον κόσμο της γενετικής, η Carolinas Healthcare System ασχολείται με τον εντοπισμό χρόνιων προβλημάτων υγείας, χρησιμοποιώντας κοινωνικούς και οικονομικούς δείκτες. Η εταιρεία τονίζει ότι αν είχε πρόσβαση και στον γενετικό τους κώδικα, τότε οι προβλέψεις και οι αναλύσεις της θα ήταν πιο πλήρεις.

Βλέπουμε λοιπόν, ότι δεν είναι μόνο το Facebook, η Google και η NSA που ενδιαφέρονται για τα προσωπικά μας δεδομένα. Ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις μπαίνουν στον χορό για εξασφάλιση των δεδομένων αυτών, τα οποία φυσικά εμείς οι ίδιοι θα τους τα προσφέρουμε στο τέλος μέσω των συμβολαίων που υπογράφουμε και των ψιλών γραμμάτων που αυτά περιέχουν. Αυτό δηλαδή που συμβαίνει σήμερα με τις EULA, δηλαδή τους όρους χρήσης των υπηρεσιών στο internet, που όλοι μας υπογράφουμε δίχως να διαβάζουμε, θα επεκταθεί σταδιακά και στον πραγματικό κόσμο. Στο κοντινό μέλλον, μην εκπλαγείτε αν υπάρχουν αντίστοιχοι όροι που να αφορούν την παρακολούθηση και μετάδοση δεδομένων, όταν αγοράσετε το επόμενο ψυγείο σας…

Frank Drake: Αναζήτηση Εξωγήινης Νοημοσύνης Μέσω της Βαρυτικής Απεικόνισης

Πριν από μερικές ημέρες, ο Φρανκ Ντρέικ, ιδρυτής του προγράμματος SETI για την αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης, έδωσε μια συνέντευξη, στην οποία αναφέρθηκε σε πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες και πτυχές της συγκεκριμένης επιστημονικής προσπάθειας.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που είπε ο Ντρέικ σχετικά με το SETI είναι ότι έχει επωφεληθεί τα μέγιστα από την ραγδαία ανάπτυξη της ισχύος των υπολογιστών τις τελευταίες δεκαετίες. Αν σκεφτούμε ότι το πρόγραμμα ξεκίνησε την δεκαετία του 1960, τότε είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς πως σήμερα ένα iPhone έχει περισσότερη υπολογιστική ισχύ από τον υπολογιστή που έστειλε το διαστημόπλοιο Απόλλων στη Σελήνη. Και αυτό αποτελεί μεγάλο κέρδος για το SETI, διότι πλέον είναι σε θέση να επεξεργάζεται ταυτόχρονα πολλά δεδομένα που λαμβάνει μέσω των ραδιοτηλεσκοπίων του. Σε συνδυασμό με το αποκεντρωμένο σύστημα που έχει εγκαθιδρύσει, μέσω του οποίου ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει στην επεξεργασία των δεδομένων στο pc του με ένα απλό screensaver, τα οφέλη είναι εύκολα αντιληπτά.

Ο Ντρέικ όμως, δεν έμεινε μόνο εκεί. Τον ρώτησαν τι νομίζει ότι θα έπρεπε να γίνει στο μέλλον τεχνολογικά, ώστε να είμαστε σε θέση να ανιχνεύσουμε εξωγήινα σήματα με τρόπο πολύ πιο ευκρινή και λεπτομερή από ότι σήμερα. Δεδομένου του ότι όλα τα μήκη κύματος, από το ορατό φως και τα λέιζερ, μέχρι τα ραδιοκύματα, εξασθενούν στο ταξίδι που κάνουν μέσα από εκατοντάδες ή και χιλιάδες έτη φωτός, το ερώτημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία.

Ο Ντρέικ απάντησε ότι μια μέθοδος που υπόσχεται πολύ μεγάλη ακρίβεια και λεπτομέρεια είναι η λεγόμενη «βαρυτική απεικόνιση» (gravitational lensing). Τι είναι όμως αυτό;

Όπως γνωρίζουμε, η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν προβλέπει ότι ακόμα και το φως δέχεται την επίδραση της βαρύτητας, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η πορεία του μέσα στο χρόνο και να καμπυλώνεται. Η πιο διάσημη έκφανση αυτού του φαινομένου είναι προφανώς οι μαύρες τρύπες, όπου η βαρύτητα είναι τόσο έντονη, ώστε το φως δεν είναι σε θέση να διαφύγει από το αντικείμενο.

Στην περίπτωση του SETI, η αξία αυτού του φαινομένου έχει ως εξής: Αν θέλουμε να παρατηρήσουμε με ακρίβεια ένα αντικείμενο που βρίσκεται πολλά έτη φωτός μακριά, τότε θα οφελούσε αν είχαμε ανάμεσά μας ένα πολύ «βαρύ» αντικείμενο, το οποίο θα καμπύλωνε το φως του πρώτου αντικειμένου και θα το εστίαζε σε ένα σημείο, όπως κάνουν τα παιδιά με τον μεγεθυντικό φακό και το φως του ήλιου. Το αποτέλεσμα θα ήταν μια ιδιαίτερα ακριβής εικόνα του μακρινού αντικειμένου, παρά της τεράστιας απόστασης.

Στην πράξη, η βαρυτική απεικόνιση για το SETI σημαίνει να χρησιμοποιήσουμε τον Ήλιο ως μεγεθυντικό φακό και να στοχεύσουμε σε μακρινά αντικείμενα, δηλαδή πλανήτες που θεωρούμε ότι μπορεί να φιλοξενούν ζωή. Το κακό όμως είναι ότι το εστιακό σημείο με βάση την βαρύτητα του Ήλιου βρίσκεται σε μια απόσταση περίπου 5 αστρονομικών μονάδων από το κέντρο του ηλιακού μας συστήματος, δηλαδή αρκετά μακριά για τα σημερινά διαστημόπλοια.

Έστω και έτσι, η ευρωπαϊκή υπηρεσία διαστήματος μελετάει ήδη την διεξαγωγή μιας τέτοιας αποστολής, καθώς θεωρεί ότι θα είχε μεγάλη αξία πρώτα από όλα για να επιβεβαιώσει και να συγκεκριμενοποιήσει το φαινόμενο.

Βούτυρο στο Ψωμί της NSA τα Έξυπνα Δίκτυα Ηλεκτρισμού

Τα «έξυπνα» δίκτυα ηλεκτρισμού που έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται σήμερα θα αποτελέσουν στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον ιδανικό εργαλείο παρακολούθησης για τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Αυτή είναι η θλιβερή και όχι τόσο τολμηρή διαπίστωση που οφείλει να κάνει κάποιος εάν ρίξει μια ματιά στο τι συμβαίνει γύρω μας αναφορικά με τα δύο αυτά θέματα, δηλαδή τις τάσεις στην αγορά ηλεκτρισμού και την προσπάθεια που καταβάλει η NSA για να παρακολουθεί τους πάντες σε αληθινό χρόνο.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Τα τελευταία χρόνια, τα ανεπτυγμένα κράτη διεξάγουν μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του ενεργειακού τους συστήματος και δη του ηλεκτρικού, ώστε να ενσωματωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο υποτίθεται πως θα λυθεί το κλιματικό πρόβλημα, αλλά θα εξοικονομηθούν και αρκετά χρήματα που σήμερα καταλήγουν στην τσέπη των Ρώσων, των Σαουδαράβων και άλλων μεγάλων παραγωγών και εξαγωγέων πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Οι ΑΠΕ μπορούν να λειτουργήσουν ορθολογικά μόνο στα πλαίσια ενός αποκεντρωμένου ηλεκτρικού συστήματος, στο οποίο η ενέργεια δεν θα παράγεται κεντρικά και θα διανέμεται σε όλους τους καταναλωτές, αλλά θα παράγεται παντού και θα διανέμεται παντού.

Κυρίαρχο ρόλο σε αυτό το νέο ηλεκτρικό σύστημα θα έχει ο μικρός καταναλωτής και η κατοικία του, ως ενεργειακό «κύτταρο» ενός πολυσύνθετου και περίπλοκου οργανισμού. Προκειμένου να λειτουργήσει αποτελεσματικά το όλο σύστημα, κρίνεται απαραίτητη η πληροφοριακή διασύνδεση όλων των πηγών που παράγουν ηλεκτρισμό, αλλά και των συσκευών και εργαλείων που την καταναλώνουν. Με άλλα λόγια, στο σπίτι μας θα έχουμε εφαρμογές οι οποίες θα μας ενημερώνουν ανά πάσα στιγμή για το πόσο ρεύμα καταναλώνουμε ανά συσκευή και συνολικά, έτσι ώστε να μπορούμε να προσαρμόζουμε την κατανάλωση στις ανάγκες μας. Αυτού του είδους οι εφαρμογές λογισμικού είναι ήδη διαθέσιμες εμπορικά και όπως είναι φυσικό, λειτουργούν με βάση το διαδίκτυο και τα ασύρματα δίκτυα, ενώ μεταδίδουν και τις σχετικές πληροφορίες απευθείας στο κινητό μας για μεγαλύτερη ευκολία.

Ας αναφέρουμε και ένα πιθανό παράδειγμα: Ο μέσος πολίτης της Δύσης στο μέλλον θα διαθέτει ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο για τις καθημερινές του μετακινήσεις, το οποίο τις ώρες που δεν το χρησιμοποιεί, θα βρίσκεται στο πάρκινγκ και θα φορτίζει, διαρκώς συνδεδεμένο με την πρίζα. Το ενδιαφέρον είναι ότι με βάση τους σχεδιασμούς, το αυτοκίνητο αυτό δεν θα αποτελεί μονάχα παραλήπτη ηλεκτρισμού, αλλά και εν γένει προσωρινό παραγωγό: Δηλαδή οι εταιρείες διαχείρισης του ηλεκτρικού δικτύου (όπως ο δικός μας ΑΔΜΗΕ) θα είναι σε θέση να αντλούν ενέργεια από την μπαταρία του οχήματος όταν χρειάζεται, προκειμένου να την διοχετεύσουν αλλού. Παράλληλα, θα λαμβάνουν υπόψη τις καθημερινές συνήθειες του καταναλωτή (διαθέσιμες μέσα από το έξυπνο δίκτυο) ώστε το όχημά του να διαθέτει ένα επαρκές υπόλοιπο φόρτισης για όταν χρειαστεί να το οδηγήσει. Μπορεί το συγκεκριμένο παράδειγμα να αποδειχτεί στην πράξη λιγότερο ή περισσότερο αντιπροσωπευτικό, πάντως αυτή είναι η κεντρική ιδέα πίσω από τα έξυπνα δίκτυα: Ότι έχουμε τον έλεγχο της παραγωγής και της κατανάλωσης σε πραγματικό χρόνο και κάνουμε αναπροσαρμογές ακόμα και στη μικρότερη κλίμακα ώστε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες για ενέργεια από περιοχή σε περιοχή.

Το κλου στην όλη υπόθεση είναι ότι προκειμένου να λειτουργήσει αποδοτικά το έξυπνο δίκτυο, θα χρειάζεται να λαμβάνει συνεχώς πληροφορίες για την συμπεριφορά του κάθε καταναλωτή, είτε πρόκειται για την χρήση των συσκευών του, είτε για τα ωράριά του, είτε για την οδήγηση, είτε για πολλά άλλα πράγματα. Μόνο έτσι θα είναι σε θέση ο διαχειριστής να πάρει (αυτοματοποιημένα προφανώς) τις σωστές αποφάσεις και να εξασφαλίσει οφέλη, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας και η ελαχιστοποίηση της τιμής του ρεύματος για τους καταναλωτές. Με άλλα λόγια, το σύστημα θα πρέπει να μπορεί να καταγράφει πολλά από τα λεγόμενα metadata (μετά-δεδομένα) για την καθημερινή μας ζωή, όπως π.χ. «πόση ώρα έμεινε ανοικτή η κουζίνα», «πόσο οδήγησε σήμερα ο τάδε», «πόσο οδηγά κατά μέσο όρο κάθε μήνα ο δείνα», «πόσο ρεύμα καταναλώνει ο θερμοσίφωνας στο συγκεκριμένο σπίτι» και ούτω καθεξής.

Σας θυμίζει κάτι; Τα ίδια ακριβώς μετα-δεδομένα κατηγορείται ότι καταγράφει σήμερα η αμερικανική υπηρεσία εθνικής ασφάλειας ( NSA) σε ότι αφορά τον κυβερνοχώρο και τις τηλεπικοινωνίες. Στοιχεία που αφορούν τα email και τα κινητά τηλέφωνα καταγράφονται δισεκατομμύρια φορές κάθε ημέρα, όπως προέκυψε από τις αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν, και μάλιστα όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά διεθνώς. Ο λόγος; Μα φυσικά η προληπτική αντιμετώπιση πιθανών τρομοκρατών!

Βλέπουμε λοιπόν πόσο υπέροχα θα έρθει και ο τομέας της ενέργειας για να «δέσει» με τις τηλεπικοινωνίες και να αποτελέσει ένα πολύ όμορφο σύνολο στην διάθεση της NSA και της κάθε φιλόδοξης NSA. Το κάθε ένα από αυτά τα δεδομένα μόνο του δεν είναι σε θέση να αποκαλύψει πολλά για την ζωή ενός πολίτη. Αν όμως αθροιστούν όλα μαζί, τότε προσφέρουν μια κάλυψη κοντά στο 100% για τις κινήσεις, τις προτιμήσεις, τα πιστεύω και τη συμπεριφορά του. Άρα, οι φορείς εξουσίας (εκλεγμένης ή μη) θα μπορούν να αποτρέπουν πολύ ευκολότερα συμπεριφορές και πράξεις που θεωρούν ανεπιθύμητες, όπως και να προωθούν συμπεριφορές που θεωρούν επιθυμητές (στοχευμένες διαφημίσεις, πολιτικά μηνύματα κτλ). Οι δυνατότητες είναι πραγματικά ανεξάντλητες, ιδίως σε ότι αφορά το διαδίκτυο.

Πρόκειται για μια πραγματικότητα που ξεπερνά κατά πολύ την φαντασία του Όργουελ. Τα έξυπνα δίκτυα, όπως και οι τηλεπικοινωνίες θα πρέπει να αναπτυχθούν με τρόπο που θα σέβεται τα δικαιώματα και την ιδιωτικότητα του πολίτη, έστω και αν χρειαστεί να πληρώσουμε σε όρους αποτελεσματικότητας και απόδοσης. Αν λάβουμε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο η NSA προχώρησε σε αυτές τις δραστηριότητες, κάτω από άκρα μυστικότητα και δίχως την οποιαδήποτε κοινωνική συναίνεση, θα πρέπει να θεωρούμε τους εαυτούς μας υποψιασμένους στο εξής, ακόμα και εδώ στην Ευρώπη.

Υπάρχουν μόνο δύο τρόποι να λειτουργήσει αποδοτικά και δίκαια το όλο σύστημα στο μέλλον: Είτε οι πολίτες θα μοιραστούν εθελοντικά τα δεδομένα τους και θα είναι παράλληλα σε θέση να εποπτεύουν αυστηρά τις υπηρεσίες πληροφοριών, είτε θα αρνηθούν να συνεργαστούν, αν δεχτούμε ότι οι υπηρεσίες αυτές είναι ανεξέλεγκτες και κακόβουλες. Οποιαδήποτε άλλη λύση θα βλάψει την κοινωνία. Αν λάβουμε υπόψη την χαλαρή και αδιάφορη στάση των αποχαυνωμένων Αμερικανών απέναντι στο θέμα, τότε η ευθύνη των Ευρωπαίων γίνεται ακόμα πιο προφανής.

 

ΥΓ: Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι η LG χρησιμοποιεί κρυμμένο λογισμικό σε ορισμένα μοντέλα τηλεοράσεων που πουλάει, το οποίο καταγράφει και μεταδίδει στην εταιρεία τι παρακολουθεί ο χρήστης ανά πάσα στιγμή, δίχως την συναίνεσή του. Αυτές είναι ακριβώς οι συμπεριφορές που θα πρέπει να αποφύγουμε και στην περίπτωση των έξυπνων δικτύων.

Η αποσύνδεση, επάνοδος και προσγείωση του Σογιούζ από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό